De postliminio - Heimkehrrecht ^

Jeder Römer, der in die Gewalt von Staatsfeinden oder eines nicht verbündeten Staates gefallen war, trat nach seiner Rückkehr in die Heimat (post limen) wieder völlig in seinen alten Rechtsstand. Wer jedoch auf unehrenhafte Wiese in fremde Gewalt kam, für den hatte das postliminium (bzw. ius postliminii) keine Gültigkeit. Daher könnten z.B. Überläufer - abgesehen von der Bestrafung - bei ihrer Rückkehr keinerlei Rechtsansprüche geltend machen. Auch wer unter Angabe falscher Absichten nach Hause entlassen wurde, hatte keinen Anspruch auf das postliminium, das besonders für Heimkehrer aus Kriegsgefangenschaft von praktischer Wichtigkeit war.

Dig.49.15.5.1-3

Pomponius 37 ad Quintum Mucium
(1) In bello (sc. datur postliminium), cum hi, qui nobis hostes sunt, aliquem ex nostris ceperunt et intra praesidia sua perduxerunt. Nam si eodem bello is reversus fuerit, postliminium habet, id est perinde omnia restituuntur ei iura, ac si captus ab hostibus non esset. Antequam in praesidia perducatur hostium, manet civis. Tunc autem reversus intellegitur, si aut ad amicos nostros perveniat aut intra praesidia nostra esse coepit.
(2) In pace quoque postliminium datum est. Nam si cum gente aliqua neque amicitiam neque hospitium neque foedus amicitiae causa factum habemus, hi hostes quidem non sunt, quod autem ex nostro ad eos pervenit, illorum fit, et liber homo noster ab eis captus servus fit et eorum; idemque est, si ab illis ad nos aliquid perveniat. Hoc quoque igitur casu postliminium datum est.
(3) Captivus autem si a nobis manumissus fuerit et pervenerit ad suos, ita demum postliminio reversus intellegitur, si malit eos sequi quam in nostra civitate manere. Et ideo in Atilio Regulo, quem Carthaginienses Romam miserunt, responsum est non esse eum postliminio reversum, quia iuraverat (se) Carthaginem reversurum et non habuerat animum Romae remanendi. Et ideo in quodam interprete Menandro, qui posteaquam apud nos manumissus erat, missus est ad suos, non est visa necessaria lex, quae lata est de illo, ut maneret civis Romanus. Nam sive animus ei fuisset remanendi apud suos, desineret esse civis, sive animus fuisset revertendi, maneret civis, et ideo esset lex supervacua.
Seiten erstellt und betreut von Clemens Weidmann (aus H. Kronasser - H. Trathnigg, Texte aus dem römischen Recht, Graz 1974, 30f.).